Kościół

Późnoromański kościół usytuowany jest w centrum wsi, na prostokątnej działce ogrodzonej ceglanym murem. Jest najstarszą budowlą sakralną na terenie gminy Kłodawa a zarazem jedną z najstarszych w województwie lubuskim. Częściowo przebudowany na początku XVIII wieku przetrwał do naszych czasów w formach romańsko-barokowych, stanowiąc ważny element krajobrazu kulturowego wsi

Historia budowy kościoła jest związane z okresem kształtowania się średniowiecznej wsi Wojcieszyce, założonej w ciągu drugiej połowy XIII wieku na terenie Ziemi Gorzowskiej. Do świątyni należały wówczas cztery łany ziemi. Podobnie jak wszystkie kościoły leżące na północ od Gorzowa, tak i ten podlegał biskupstwu kamieńskiemu i do połowy XVI wieku był kościołem parafialnym.

Zbudowany został z regularnie obrobionej kostki granitowej i z cegły ceramicznej, w formie prostokątnej, salowej budowli. W okresie średniowiecza był budowlą bezwieżową, przykrytą stromym, dwuspadowym dachem. Rozwiązany był podobnie jak większość ówczesnych budowli sakralnych wznoszonych w ciągu drugiej połowy XIII wieku na terenie Nowej Marchii, a zwłaszcza na jej północnych krańcach, na terenie Ziemi Myśliborskiej i Chojeńskiej. Podobne obiekty można spotkać w Barnakowie, Brwicach czy Goszkowie. Wznosił go najprawdopodobniej miejscowy zakład kamieniarski pracujący wcześniej przy wyżej wymienionych obiektach. Na powstanie kościoła na przełomie wieku XIII i XIV, wskazuje technika tworzenia kamiennych murów, ułożonych z regularnie obrabianych kostek granitowych oraz ślad po zamurowanym ostrołukowym portalu w elewacji północnej.

W okresie średniowiecza patronat nad kościołem sprawowała rodzina von Strauss, ówczesnych właściciele Wojcieszyc. Około połowy XVI wieku kościół, podobnie jak wiele innych na terenie Nowej Marchii, został przekazany gminie ewangelickiej. Zmiana liturgii pociągnęła za sobą wymianę wyposażenia, która następowała głównie w ciągu XVII i XVIII wieku. Od 1686r. były prowadzone księgi kościelne. Pastorami w tym czasie byli: Bartłomiej Stromer (1630-1644), Samuel Pittius (1644-1684), Chrystian Giller (1685-1723), Gotfryd Schmidt (1724-1739) i Jan Gabriel Fischer (1740-1755).

Najprawdopodobniej z fundacji rodziny von Schoning, właścicieli części Wojcieszyc, na początku XVIII wieku została przebudowana wschodnia część kościoła. Wydarzenie to według osiemnastowiecznego kronikarza Beckmanna, miało miejsce w 1703 roku. W okresie tym wyburzono wschodnią ścianę kościoła i postawiono w tym miejscu nową ścianę zakończoną łukiem odcinkowym - apsydę. Wzniesiono ją z odzyskanych z rozbiórki kostek granitowych i z cegły ceramicznej. Cegłę użyto do ościeży nowych okien, które w sposób znaczny powiększono we wszystkich elewacjach, nadając im również półkoliste zakończenia. Z cegły wybudowano również nowy gzyms wieńczący oraz ościeża wejść do krypty wybudowanej wówczas pod wschodnią częścią świątyni. Elewacje korpusu otynkowano cienkimi warstwami wapiennego tynku, żłobiąc w nim linie i podziały naśladujące układ kamiennych kwadr. W trakcie tych prac wymieniono więźbę dachową oraz strop nad nawą korpusu. Na poddaszu zachodniej części korpusu wybudowano wówczas nadwieszoną wieżę o konstrukcji ryglowej. Zwieńczono ją ośmioboczną latarnią z odcinkowymi okienkami zamkniętymi deszczółkowymi opierzeniami. Latarnię przykryto baniastym hełmem, zwieńczonym chorągiewką, na której przed 1945 widniała data zakończenie prac - rok 1705.

W okresie tym wnętrze wyposażono w nowe sprzęty, to jest w ołtarz główny typu ambonowego, który według Reisssmanna podobny był do ołtarza w sąsiadujących Różankach. Złożony był z prostej mensy i prostokątnej nastawy ujętej dwoma kolumnami jońskimi. W centralnej części nastawy umieszczona była pięcioboczna ambona. Nastawę wieńczył wydatny profilowany gzyms. Oprócz ołtarza, w kościele znajdowała się empora organowa i empory boczne, które biegły wzdłuż ścian bocznych. Z okresu średniowiecza w świątyni przetrwał jeden kielich srebrny, pozłacany z pięknymi reliefami na sześciolistnej stopie. Na jednym z płatków stopy przedstawiony był krucyfiks na pozostałych wizerunki: NMP, św. Wawrzyńca i św. Laurentego.

Barokowa przebudowa bardzo zmieniła zarówno bryłę jak i wystrój elewacji średniowiecznej świątyni. Zastosowanie półkolistej formy zamknięcia wschodniej ściany kościoła na początku XVIII wieku jest rozwiązaniem unikalnym w skali regionu. Budowniczy nawiązał przez to do średniowiecznych rzutów kościołów z terenu południowo zachodniej części byłego województwa gorzowskiego jakie stosowano tam w ciągu XV wieku w kościołach w Laskach czy Stańsku. Przekucie większych okien było posunięciem bardzo praktycznym, zastosowanym w celu doświetlenia wnętrza, co było konieczne zwłaszcza po wybudowaniu we wnętrzu empor.

Wieża uzyskała kształt typowy dla osiemnastowiecznych rozwiązań na terenie całego regionu w trzydzieści lat po zakończeniu przebudowy kościoła, kiedy Wojcieszyce były w rękach rodziny Anhalt-Dessau, która sprawowała patronat nad kościołem. Pod koniec wojny siedmioletniej do wsi powrócił pastor (brakowało go we wsi przez 4 lata), którym został Erdman Gebauer (1759-1761). Następnie urząd ten pełnili: Jan Gerhardt (1762-1763), Godfryd Ludecke (1766-1796), Wilhelm Kolbe (1796-1813), Daniel Goldbeck (1813-1865), Aleksander Kallusky (1866-1887) i Ernest Geger (1888-1895) . W 1849r. na wieży umieszczono dzwon o średnicy 75 cm odlany w warsztacie Bogumiła Grossheima we Frankfurcie n.O. W kolejnych latach zakupiony tzw. dzwon Maryjny, który w 1917r. został przetopiony na cele wojenne.

W kształcie nadanym na początku XVIII wieku kościół przetrwał do lat trzydziestych dwudziestego wieku. W tym czasie, być może z uwagi na częściowe zniszczenie świątyni w czasie pożaru wsi (1929r.), przeprowadzono jej gruntowny remont. W trakcie prac podjęto zamiar wymiany stropu belkowego na beczkowy. W tym celu do jętek więźby przybito zastrzały uformowane w kształcie półkolistych łęków. Z zamiaru tego zrezygnowano pozostawiając pierwotny strop belkowy. Wymieniono natomiast pokrycie dachu, posadzki, stolarkę drzwi i okien. Zamurowano również okno na osi ściany wschodniej i dwa wejścia do krypty. Opierzono ściany latarni wieży deskami i wymieniono pokrycie hełmów. Dwuskrzydłowe drzwi wejściowe pochodzą z lat trzydziestych XX w. W 1931 roku ufundowano nowy dzwon do wnętrza wieży. We wnętrzu kościoła ustawiono żeliwny, ozdobny piec, który podłączono do nowo wybudowanego komina. W końcu XIX wieku zlikwidowano przykościelny cmentarz, a działkę ogrodzono ceglanym murem z trzema ozdobnymi bramami, umieszczonymi po stronie zachodniej, południowej i północnej. Tuż za murem po wschodniej stronie kościoła stała plebania, zniszczona w czasie ostatniej wojny.

W czasie II wojny światowej kościół szczęśliwie ocalał. W 1946 został przejęty przez rzymskokatolicką parafię św. Stanisława Kostki w Różankach i poświęcony jako kościół filialny pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego (21 września 1947). Organizatorką poświęcenia kościoła była Jadwiga Beutler, pierwsza polska kierowniczka wojcieszyckiej szkoły. W tym okresie usunięto z wnętrza empory boczne.

W latach siedemdziesiątych przemurowano ogrodzenie działki kościelnej od strony wschodniej i częściowo od północnejy. W tych miejscach postawiono mur lity z cegły rozbiórkowej. Pod koniec lat osiemdziesiątych przełożono pokrycie dachu korpusu i wieży. Usunięto także osiemnastowieczny ołtarz ambonowy. W 1991 roku wymieniono dawną posadzkę ceglaną na lastrikową. W 2001r. wykonano remont wnętrza kościoła i wymieniono nieszczelne okna, odnowiono wieżę świątyni - została ona otynkowana między ryglami jak na dawnej fotografii.

Z dawnego wyposażenia wewnętrznego zachowały się: empora organowa (wsparta na ośmiu słupach z prostą, litą balustradą), neogotycka chrzcielnica (z drewna dębowego; składa się z profilowanej podstawy, ośmiobocznego trzonu i czaszy zakończonej kołnierzem ozdobiony reliefem z motywami liści dębu), żeliwny piec (bogato zdobiony stylizowanymi ornamentami roślinnymi) i dzwon w wieży.

Rzeźby dla nowego, drewnianego ołtarza wykonał Karol Parno Gierliński, cygański twórca mieszkający podówczas w Wojcieszycach. Ołtarz został poświęcony w sierpniu 2002 podczas mszy cygańskiej, która odbyła się w kościele w związku z odbywającym się w Gorzowie Wlkp. festiwalem Romane Dyvesa. W nabożeństwie wzięli udział mieszkańcy wsi oraz miejscowi i przyjezdni Romowie. Przy świątyni znajduje się kapliczka maryjna, również autorstwa K. Gierlińskiego.

Po roku 2000 w ścianie apsydy po lewej stronie ołtarza (patrząc od strony nawy) wykuto sakramentarium - płytką niszę, w której zostało zagłębione tabernakulum

Więcej fotografii do obejrzenia w galerii Kościół

Pozostałości cmentarza

Cmentarz został założony w XIX w., przestał funkcjonować w 1945. Znajduje się przy ulicy Parkowej, po lewej stronie drogi do Gorzowa. Kilka lat temu urządzono tam lapidarium.

Zabudowania pofolwarczne.

Czas powstania zespołu datuje się na trzecią ćwierć XIX wieku, choć folwark w Wojcieszycach istniał już w 1856 roku. Właścicielami byli księżna von Deβau oraz Aebtiβin z rodziny Herfort. W tym czasie we wsi było jeszcze 11 gospodarzy indywidualnych. Do dzisiaj istnieją: dwór, magazyn, gołębniki, spichlerz z mieszkaniem, warsztat techniczny, obora, gorzelnia, kurnik, magazyn. Nie zachowały się: stodoła, kuźnia, warsztat, stajnia.

Zespół folwarczny położony jest w środkowo-zachodniej części wsi Wojcieszyce, przy głównej drodze Kłodawa-Różanki. Wjazd na teren założenia usytuowany jest niesymetrycznie po stronie południowej podwórza. Obiekty gospodarcze wyznaczały prostokątny kształt podwórza folwarcznego. Od strony północnej przestrzeń podwórza domyka dominująca bryła dworu. Teren ma ukształtowanie nieznacznie pochyłe w kierunku północnym, w sąsiedztwie dworu wyraźnie obniża się ku jezioru. Po stronie wschodniej podwórza zachowała się dawna droga brukowana, w części północnej między dworem a obiektami gospodarczymi przebiega droga w kierunku wschodnio-zachodnim. Po stronie wschodniej prowadzi ona do gorzelni oraz współczesnej bazy sprzętu technicznego. Po stronie zachodniej prowadził do współczesnych obiektów inwentarskich. W przeszłości znajdował się tam sad, dochodzący od północy do jeziora. Według mapy z 1893 roku w tym miejscu znajdowały się obiekty gospodarcze (stodoła i stajnia).

Na miejscu starych obiektów wybudowano nowe, wykorzystując częściowo ich fundamenty. W latach siedemdziesiątych powstały: obora, stodoła i magazyn techniczny. W kolejnym dziesięcioleciu zmieniono pokrycia dachowe spichlerza i mieszkania oraz obory, wymieniono również tynki zewnętrzne dworu. W 1993r. przeprowadzono remont gorzelni.

Pałac składa się z dwóch części - pierwotnej i dobudowanej w czasie II Wojny Światowej. Część zachodnia budynku jest dwukondygnacyjna, podpiwniczona, z dachem mansardowym; w narożu południowo-wschodnim znajduje się wieża na rzucie koła, nakryta dachem stożkowym. Drzwi osadzone są w portalu o mocnym gzymsie profilowanym. Od strony północnej znajduje się aneks z werandą. Część wschodnia - parterowa, także podpiwniczona, przykryta dwuspadowym dachem. Dwór otoczony jest parkanem z dawnymi filarkami.
W pierwszym powojennym dziesięcioleciu w pałacu były mieszkania służbowe, sala widowiskowa (gdzie odbywały się potańcówki i zebrania) oraz stołówka. Jednak w latach sześćdziesiątych lub siedemdziesiątych przebudowano salę na biura.

Wykorzystano m.in. obszerne fragmenty pracy licencjackiej p. Karoliny Paszkowskiej, napisanej w roku 2003 w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Gorzowie Wlkp.